Οι παλιοί θυμούνται και οι νέοι μαθαίνουν (1940)

     Οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να κυκλοφορούν μέχρι αργά. Δεν είχαν πολλά τρόφιμα και στις μεγάλες πόλεις όπως στην Αθήνα πέθαιναν στους δρόμους από την πείνα. Κυνηγούσαν ακόμα και μικρά πουλιά για να τα φάνε.
    Στη Νεάπολη, το χωριό της γιαγιάς μου, είχε πολλούς Ιταλούς που ήταν πιο καλοί άνθρωποι. Αυτοί έδιναν στην προγιαγιά μου κονσέρβες με κρέας για να τους πλύνει τα ρούχα τους.
     Επίσης συχνά μάζευαν άντρες από τα χωριά και τους πήγαιναν να δουλέψουν σε βαριές δουλειές όπως ν' ανοίγουν δρόμους, να φτιάχνουν γιοφύρια και άλλα δημόσια έργα.

Ραφαέλα Γιαννακουδάκη

     Στον πόλεμο του 1940 ο παππούς μου πολεμούσε στα βουνά. Μια μέρα τα ιταλικά στρατεύματα συνέλαβαν έναν Έλληνα για να τον ρωτήσουν πού κρύβονται οι υπόλοιποι. Ο στρατιώτης δεν τους είπε. Τότε πήγαν να τον κρεμάσουν. Ο παππούς μου  μπήκε μέσα, πήρε το στρατιώτη και έφυγαν.
     Όταν τελείωσε ο πόλεμος ο παππούς βρήκε ένα σπίτι που έμεναν Γερμανοί. Τους έδιωξε και έφτιαξε το ισόγειο όπου είχαν ένα τραπέζι με έξι καρέκλες. Μια μέρα γνώρισε μια γυναίκα, τη γιαγιά μου. Παντρεύτηκαν κι έκαναν έξι παιδιά κι έζησαν ευτυχισμένοι.

Απόστολος Καββαλάκης

      Θα σας διηγηθώ μια αληθινή ιστορία όπου ο προπάππος μου ήταν στον πόλεμο του 1940 και πολέμησε πάρα πολύ σκληρά. Η δουλειά του ήταν να βάζει οβίδες στα κανόνια και να μαζεύει τους νεκρούς.

     Τότε οι άνθρωποι πάθαιναν κρυοπαγήματα από τα χιόνια. ΄Επρεπε λοιπόν κάποιος να τους κουβαλήσει στην πλάτη του για να τους πάει στο νοσοκομείο γιατί δεν μπορούσαν να περπατήσουν. Αυτό ήταν επικίνδυνο γιατί κυκλοφορούσαν ιταλικά αεροπλάνα και όποιος Έλληνας πήγαινε στο νοσοκομείο του έριχναν βόμβες τα αεροπλάνα.

     Μια φορά κάποιος είχε πάθει κρυοπάγημα και ο προπάππος μου τον άκουσε να φωνάζει: "Βοήθεια, βοήθεια!!!". Τον λυπήθηκε, τον πήρε στην πλάτη του και τον πήγε στο νοσοκομείο. Όταν έγινε καλά αυτός τον ευχαρίστησε πολύ.

     Εκείνα τα χρόνια μοίραζαν τσιγάρα στους στρατιώτες. Όμως ο προπάππος μου δεν κάπνιζε και έδινε τα τσιγάρα σε αυτούς που κάπνιζαν και για αντάλλαγμα του έδιναν ψωμί.

     Όταν τελείωσε ο πόλεμος ο προπάππος μου έκανε ένα χρόνο να φτάσει στην Κρήτη. Σταμάτησε στο Μεσολόγγι και μετά έφτασε στην Κρήτη. Εύχομαι να μη γίνει ποτέ ξανά πόλεμος.

Κωνσταντίνος Κοσσσόβας

     Ο θείος μου είπε μια ιστορία που έγινε εδώ στο Ηράκλειο. Αυτή η ιστορία είναι πολύ παράξενη. Έγινε το 1941 και μιλά για ένα νεαρό που ήταν 16 χρονών και σώθηκε από εκτελεστικό απόσπασμα. Μαζί με δυο φίλους του προσπάθησε να ανατινάξει ένα γερμανικό φορτηγό. Δυστυχώς οι Γερμανοί τους έπιασαν και όχι μόνο αλλά τους έστησαν στον τοίχο για εκτέλεση.
     Ο 16χρονος Βασίλης ήταν ξανθός, με γαλανά μάτια. Βλέποντάς τον  ο Γερμανός αξιωματικός του θύμισε το γιο του που είχε σκοτωθεί. Εκείνος του χάρισε τη ζωή.
     Δυστυχώς δεν είχαν την ίδια τύχη οι φίλοι του Βασίλη όπως και πολλοί άλλοι Έλληνες.

Ελένη Μάγιατζη

     Ο μπαμπάς της γιαγιάς μου ήταν κι αυτός στον πόλεμο του 1940. Ζούσε στο Καστέλλι Πεδιάδος και όπως και οι άλλοι έπρεπε να κάνει πολλά πράγματα για να ζήσει.
     Μια μέρα ο παππούς ο Κώστας μαζί με άλλους τρεις πήγαιναν στο εργοστάσιο. Ξαφνικά μια ομάδα από Γερμανούς τους συνέλαβαν, γιατί νόμιζαν ότι τους είχαν κλέψει τρόφιμα. Επειδή κανένας δεν μιλούσε τους οδήγησαν στο χώρο της εκτέλεσης.
     Ο παππούς προσευχόταν και οι Γερμανοί τους σταμάτησαν έξω από την εκκλησία του Άη Γιάννη του Τρεμουλιάρη. Ο αξιωματικός έβγαλε το όπλο του και σκότωσε 14 ανθρώπους. Την ώρα που έφταναν στον παππού, που δε σταμάτησε να προσεύχεται στον άγιο, ο αξιωματικός σταμάτησε. Ο διερμηνέας τους είπε να φύγουν.
     Όσα χρόνια έζησε ο παππούς δεν έχασε τη γιορτή του Άη Γιάννη.

Γιώργος Μαυράκης

     Όπως όλοι έτσι κι εγώ από τους νεώτερους παππούδες μου έχω ακούσει ιστορίες για τον πόλεμο του 1940 που είχαν πάει συγγενείς και πολλοί από το χωριό μου. Πολλοί απ' αυτούς πέθαναν πάνω στα βουνά και στο κρύο, άλλοι κρύβονταν στα βουνά μακριά από τις οικογένειές τους για πολλά χρόνια και μετά που τέλειωσε ο πόλεμος, για να μην τους βρουν και τους σκοτώσουν.
     Ο μπαμπάς μου μου έχει πει ότι στον πόλεμο του 1940 είχε πάει ο παππούς του για να πολεμήσει κι αυτός για να μπορούμε εμείς σήμερα να είμαστε ελεύθεροι.
     Στην πλατεία του χωριού μου έχουν στήσει ένα ηρώο κι εκεί γράφονται τα ονόματα αυτών που πολέμησαν. Κάθε χρόνο την 28η Οκτωβρίου, πριν την μαθητική παρέλαση, καταθέτουν δάφνινα στεφάνια στη μνήμη των ανθρώπων αυτών.

Γιώργος Παρασύρης

     Στη γερμανική κατοχή αρκετοί Γερμανοί έμεναν στη Γέργερη. Είχαν διαλέξει τα πιο αρχοντικά σπίτια και τα χρησιμοποιούσαν. Οι κάτοικοι του χωριού φοβόντουσαν να κυκλοφορήσουν στα στενά σοκάκια του χωριού.
     Κάποια μέρα όμως έκλεψαν μερικά τρόφιμα και όπλα από τις αποθήκες των Γερμανών. Οι Γερμανοί μάζεψαν όλους τους κατοίκους και διάλεξαν 25 άντρες για να τους εκτελέσουν. Τους πήγαν σε ένα μέρος έξω απ' το χωριό και τους έστησαν στη σειρά.
     Ανάμεσα στα κλάματα από τα γυναικόπαιδα τα πολυβόλα άρχισαν να ρίχνουν τις σφαίρες τους. Όλα τα παλικάρια έπεσαν στο έδαφος. Ο αρχηγός των Γερμανών είπε στους υπόλοιπους χωριανούς ότι σε μια ώρα έπρεπε να τους έχουν θάψει. Ένας όμως ήταν ζωντανός και τον φυγάδεψαν στα βουνά για να γλιτώσει από το μένος (μίσος) των Γερμανών που έμαθαν ότι γλίτωσε ένας άντρας.
     Τελικά ο τυχερός αυτός άντρας σώθηκε και έζησε πολλά χρόνια ακόμα. Στη συνέχεια της ζωής του  διηγιόταν πώς γλίτωσε από το εκτελεστικό απόσπασμα.
     Από τότε, κάθε χρόνο, γίνεται μνημόσυνο και διάφορες εκδηλώσεις στη μνήμη αυτών που σκοτώθηκαν από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής.

Ελένη - Σαπφώ Σηφάκη

     Στην εποχή του πολέμου ο παππούς μου ήταν πολύ νέος, ήταν πολύ δύσκολα τα πράγματα. Ο παππούς μου διηγήθηκε το πόσο τυχερός ήταν.
     Ένα πρωί, καθώς πήγαιναν στα μεροκάματο να δουλέψουν, άκουσαν πίσω τους να έρχονται τανκς. Κατέβηκαν στρατιώτες και τους πήραν. Τότε τους πήγαν σε ένα μέρος όπου είχαν πολλούς αιχμαλώτους (γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους). Τους είπαν να περιμένουν εκεί. Λίγο αργότερα φώναξαν τους άντρες να τους πάνε για εκτέλεση. Ο παππούς μου έκλαιγε γιατί δεν θα ξανάβλεπε τους δικούς τους.
     Δεν τους άφησαν ούτε να αποχαιρετιστούν. Έφυγαν λοιπόν και τους πήγαν σε ένα μέρος όπου ήταν άλλα άτομα για εκτέλεση. Ο παππούς μου έλεγε από μέσα του: Θεέ μου και βοήθα μας. Η εκτέλεση αργούσε και όλοι ήταν περίεργοι. Ξαφνικά έφτασε ένα φορτηγό και κατέβηκε ένας που κρατούσε ένα χαρτί και έγραφε: Εκτελεστική απόφαση άκυρη. Όταν τους το είπαν δεν πίστευαν ότι αυτό ήταν αλήθεια. Δεν ήξεραν καν πώς προέκυψε αυτό το πράγμα. Έτσι ο παππούς μου στάθηκε πολύ τυχερός. Δεν θα το ξεχάσει ποτέ.

Μαρία Σουλτάτου

     Ο Πανασσός την περίοδο 1941-44 πρόσφερε αρκετά στην Εθνική Αντίσταση κατά των κατακτητών. Μεγάλος αριθμός των κατοίκων του ήταν οργανωμένοι στο ΕΑΜ. Οι μικρότεροι σε ηλικία είχαν ενταχθεί στην ΕΠΟΝ.
     Μια μέρα βρίσκονταν μέσα σ' ένα σπίτι δυο μέλη του επαρχιακού, ο Τσακίρης και ο Μαμαλάκης, που είχαν έρθει για ενημέρωση και πολλά οργανωμένα μέλη από το χωριό. Ξαφνικά ο σκοπός μπήκε τρέχοντας μέσα και ειδοποίησε ότι τρεις Γερμανοί έρχονταν προς τα κει. Χρόνος για να φύγουν δεν υπήρχε. Έπρεπε να βρουν τρόπο να δικαιολογήσουν τη μάζωξη. Αποφάσισαν να κάμουν μιαν αρραβώνιαση και πραγματικά οι νέοι που θα έπαιζαν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους ήταν η Δαμιανάκη Κλεάνθη και ο Βλαχάκης Νικόλαος από τα Κεράσια Μαλεβιζίου. Στρώθηκε τραπέζι και ο Πολύδωρος Κογιάκης έτρεξε δίπλα στο πατρικό του κι έφερε τη λύρα του. Ο σπιτονοικοκύρης ανέλαβε να καθυστερήσει τους στρατιώτες.
     Όταν έφθασαν οι Γερμανοί στο σπίτι όλα ήταν έτοιμα. Ήταν κι αυτοί καλοδεχούμενοι αφού μάλιστα ήρθαν με πρόσκληση του οικοδεσπότη. Ευχήθηκαν στο "καινούριο αντρόγυνο" και κάθησαν αρκετή ώρα να απολαύσουν το κρασί και την παρέα. Φεύγοντας έδωσαν την άδεια να γλεντήσουν μέχρι το πρωί. Μόλις έφυγαν ο αρραβώνας διαλύθηκε, μιας και οι πρωταγωνιστές του περιστατικού ήταν πρώτα ξαδέρφια.

Μαρίνα Φουκάκη